Ορυκτός πλούτος και ευβοϊκό κοινωνικό κεφάλαιο. Σκέψεις διαβάζοντας το βιβλίο του Γιώργου Κατσαμάγκου "Η μεταλλευτική ιστορία της Εύβοιας"

Η εξορυκτική δραστηριότητα στην Εύβοια έχει ιστορικές αναφορές αλλά και αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της νεότερης οικονομικής της ιστορίας. Η εξόρυξη ιδίως λευκόλιθου και άλλων σιδηρομεταλλευμάτων στην Κεντρική και Βόρεια Εύβοια, η εξόρυξη λιγνίτη στη Κύμη και το Αλιβέρι και μαρμάρου στην Σκύρο και την Κάρυστο παρήγαγε πλούτο κυρίως για τους ιδιοκτήτες των μεταλλείων αλλά και εισόδημα για τους εργαζόμενους, ιδίως την μεταπολεμική περίοδο εφόσον οι συνθήκες εργασίας προπολεμικά ήταν απάνθρωπες και σε βάρος των εργαζομένων οι οποίοι κέρδιζαν πενιχρές αποδοχές και πλούσια αμφισβήτηση των εργασιακών τους δικαιωμάτων.

Η μεταλλευτική ιστορία της Εύβοιας δεν είναι τελικά μόνο η ιστόρηση της οικονομικής και τεχνικής εξέλιξης στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου του τόπου μας αλλά είναι ταυτόχρονα και η εξιστόρηση των κοινωνικών συνθηκών και της εξέλιξης του ευβοϊκού κοινωνικού κεφαλαίου παράλληλα με την πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών που στήριξαν με ιδρώτα και αίμα την εκμετάλλευση του ευβοϊκού ορυκτού πλούτου.

Εξάλλου ιστορικοί αλλά και σύγχρονοι παράγοντες της Ευβοϊκής Ανάπτυξης ήταν οι κορυφαίοι οικονομικοί συντελεστές της ελληνικής οικονομικής ιστορίας, η ΔΕΗ, η ΛΑΡΚΟ, το Σκαλιστήρης. Δεκάδες χωριά, ιδίως μεταπολεμικά, άντεξαν στην πίεση της εσωτερικής ή εξωτερικής μετανάστευσης κρατώντας νέο εργατικό δυναμικό και νέες οικογένειες διατηρώντας παράλληλα την επαρκή παραγωγή στον πρωτογενή τομέα και την οικογενειακή αγροτική και κτηνοτροφική οικονομία.

Όλα αυτά καταγράφονται και αναλύονται με συνεκτικό αλλά και γλαφυρό λόγο από τον Γιώργο Κατσαμάγκο στο βιβλίο του «Η μεταλλευτική ιστορία της Εύβοιας» (Αλιβέρι 2017). Ο Γιώργος Κατσαμάγκος, διαπρεπής τεχνοκράτης και στέλεχος του Ινστιτούτου Γεωλογικών Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και κατόπιν γνωστότερος στη περιοχή του Αλιβερίου από την ενασχόλησή του με την τοπική αυτοδιοίκηση (Υποψήφιος Δήμαρχος, Πρόεδρος Δημοτικής Κοινότητας Αλιβερίου) κατόρθωσε να συγκεντρώσει στις 238 μεστές σελίδες του βιβλίου του ολόκληρη την πραγματικά καταπληκτική πορεία της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της Εύβοιας. Το κατορθώνει ακριβώς επειδή δεν περιορίστηκε στην ανάλυση των τεχνικών, επιστημονικών και οικονομικών δεδομένων αλλά συνέδεσε την εξορυκτική οικονομική δραστηριότητα με την κοινωνική και πολιτική εξέλιξη των τοπικών κοινωνιών που την φιλοξένησαν αλλά και γενικότερα με τις αναπτυξιακές συνθήκες της Ελλάδας. Ως προοδευτικός τεχνοκράτης και αναλυτής ο Γιώργος Κατσαμάγκος δίνει την αρμόζουσα θέση στην επιρροή των εργατικών αγώνων στην οικονομική ανάπτυξη δίνοντας μάλιστα γλαφυρά το μέτρο της εξέλιξης από τα δύσκολα χρόνια της προπολεμικής εποχής, το τέλους του 19^ου και των αρχών του 20^ου  αιώνα τότε που η εργασία στα έγκατα της γης, από το πρωί έως το βράδυ ήταν μία καθημερινή μάχη για την επιβίωση, το πενιχρό μεροκάματο και από την άλλη μεριά προσφορά στην κερδοφορία των επενδυτών, χωρίς κοινωνικά δικαιώματα σε μία πλούσια σε φυσικούς πόρους Εύβοια  με πάμπτωχη ευβοϊκή εργατιά.

Αλλά και τα συμπεράσματα του Γιώργου Κατσαμάγκου για την ύστερη, την σύγχρονη περίοδο μας φαίνονται εύστοχα. Ιδιαίτερα δεν μπορεί κανείς αντικειμενικός και χωρίς προκαταλήψεις προσεκτικός αναγνώστης να διαφωνήσει με τα αίτια του ναυαγίου κάθε απόπειρας δήθεν κοινωνικοποίησης των επιχειρήσεων την στιγμή που και η εμπειρία αλλά και η διάθεση αποτελεσματικής και συνετής διοίκησης ήταν απούσα την ίδια ώρα που η φύση της μεταλλευτικής επένδυσης  απαιτεί ικανό management και κυρίως γνώση και παρακολούθηση των διεθνών οικονομικών δεδομένων.

 Σοβαροί και δυνατοί επενδυτές με υγιείς επιχειρήσεις και ταυτόχρονα εργαζόμενοι με συλλογική αυτονομία και κοινωνικά δικαιώματα, με εισόδημα που ενισχύει την προοπτική της επένδυσης και κυρίως συμμετοχική παρακολούθηση και κατανόηση του σχεδίου της επιχείρησης σε σχέση με την διεθνή αγορά των μεταλλευτικών προϊόντων είναι ένα δύσκολο αλλά τελικά συνετό πλαίσιο αναγέννησης της μεταλλευτικής οικονομίας στην Εύβοια.

Να λοιπόν που ένα βιβλίο γραμμένο με επιστημονική γνώση και κοινωνική επίγνωση, ένα βιβλίο γραμμένο με κίνητρο την αγάπη για τον τόπο μας μπορεί να δώσει έναυσμα για να σκεφθούμε  με ερεθίσματα από την ιστορία, με περίσκεψη για το παρόν, έναν δρόμο για το αύριο. Αυτό ο Γιώργος Κατσαμάγκος το πέτυχε με το βιβλίο του που αξίζει να διαβαστεί με διάθεση προβληματισμού και αναστοχασμού. Συγχαρητήρια στον συγγραφέα αλλά και όσους στήριξαν την προσπάθειά του.

Δημήτρης Ι. Κατσούλης